Historia szkoły

HISTORIA SZKOŁY

Z dziejów historycznych i etnicznych Michalowa

Michalów wieś znana niegdyś bardziej pod nazwą Michałów. W roku 1423 należał do Mikołaja i Pawła z Wierzbowca, pieczętującego się herbem Prawdzic. Według rejestru z 1564 roku wieś miała 3,25 łana (54,4 ha) gruntów uprawnych i należała do Trojanowskich i Ujazdowskich. W 1582 roku jej dziedzicami byli już Marcin i Paweł Łaszczowie, którzy jeszcze w tym roku sprzedali ją Wożuczyńskim. Około 1744 roku wieś była w posiadaniu Rostkowskich, zaś w II połowie XIX wieku – hrabiów Starzyńskich. W 1880 roku liczyła 51 domów i 461 mieszkańców, w tym 215 unitów i 7 Żydów. Spis z 1921 roku mówił o 73 domach oraz 575 mieszkańcach, w tym 18 Żydach i 184 Ukraińcach.

Historia Szkoły Podstawowej w Michalowie

Dzień 26 stycznia 1963 roku jest dniem historycznym dla Michalowa, ponieważ w dniu tym nastąpiło przekazanie do użytku od dawna upragnionej szkoły. O nowej szkole mówiło się tutaj od czasów wyzwolenia, chociaż istnienie szkoły w Michalowie datuje się o wiele wcześniej.

Kronika szkolna podaje, że szkoła elementarna w Michalowie o wykładowym języku polskim powstała w 1918 roku. Za lokal szkolny służyła jedna izba wynajęta u gospodarza. W związku z częstym przenoszeniem się nauczycieli lekcje trwały tylko po kilka miesięcy w roku. W 1920 roku wybuchł groźny pożar w Michalowie, który pochłoną większą część wsi, nie oszczędzając budynku w którym była szkoła.

Z powodu trudnych warunków lokalowych przez trzy lata Michalów pozostał bez szkoły. Naukę wznowiono dopiero w 1923 roku. Cały inwentarz szkolny składał się wówczas z 7 ławek, jednego stołu i tablicy. W 1925 roku utworzono czwarty oddział. W 1927 roku przy szkole istniała już biblioteka licząca kilkanaście książek pochodzących z zakupu, którego dokonał komitet rodzicielski za zebrane w wiosce pieniądze.

28 października 1927 roku w Michalowie wybuchł drugi pożar, który w trakcie dwóch godzin strawił prawie całą wioskę. Zostało zaledwie kilka domów. Ludność rozjechała się po sąsiednich wsiach. Zmniejszenie się liczby dzieci spowodowało przeniesienie szkoły do Grodysławic. Michalów na okres 6 lat pozostał bez szkoły. Staraniem ludności w 1934 roku została utworzona w Michalowie filia szkoły grodysławickiej, obejmująca cztery oddziały. Szkołę ulokowano w prywatnym mieszkaniu Michała Swatowskiego. Taki stan rzeczy trwał do 1939 roku. W okresie okupacji nauka w szkole odbywała się z przerwami. Po wyzwoleniu naukę rozpoczęto w 1944 roku. Pierwszą salę lekcyjną ulokowano w budynku pożydowskim, drugą w Wożuczyn Cukr. W 1947 roku wynajęto trzecia izbę lekcyjna we wschodniej części wsi Michalów. Takie warunki rozrzucenia szkoły nie sprzyjały osiąganiu dobrych wyników nauczania. Myślano o budowie nowej szkoły na przydzielonej z reformy rolnej działce. W 1954 roku staraniem kierowniczki szkoły – Janiny Piątkowskiej i komitetu rodzicielskiego oraz przy poparciu Wydziału Oświaty w Tomaszowie Lubelskim wybudowano na miejscu drewnianej szopy, murowaną salę przylegającą do budynku pożydowskiego. Do nowej sali przeniesiona została izba lekcyjna.  Rodzice jednak dalej myśleli o polepszeniu warunków nauki. Wówczas z inicjatywy dyrektora cukrowni – Jana Damskiego i przy poparciu kierowniczki szkoły – Janiny Piątkowskiej 19 stycznia 1958 roku ukonstytuował się Społeczny Komitet Budowy Szkoły w Michalowie na czele z – Wacławem Rosołem. W skład komitetu weszli ofiarni i pełni zapału mieszkańcy Michalowa i Wożuczyn Cukr. Odtąd wspólnie razem rolnicy i robotnicy prowadzili energiczną pracę, która uwieńczona została osiągnięciem celu jakim było zbudowanie upragnionej szkoły.

Michalów

 Wieś położona w środkowej części gminy Rachanie, w obrębie Grzędy Sokalskiej.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1423, kiedy należała do Mikołaja Wierzbowca herbu Prawdzic. W latach 1469 – 1490 występował w dokumentach Jan Michalowski herbu Prawda. W 1472 roku wieś liczyła 3 i ½  łana użytków, 2 karczmy, młyn i cerkiew. Połowę wsi w 1574 roku otrzymał Stanisław Trojan, właściciel sąsiednich Rachań. Rejestr poborowy z 1531 roku notował tu 1 i ¾ łana użytków oraz młyn o 1 kole. W 1578 roku do Stanisława Trojana należało 1 i ¾ łana użytków i 3 zagrodników z ziemią i 2 komorników. Przez krótki czas Jan Zamoyski posiadał połowę wsi, która po śmierci Ujazdowskiego trafiła w ręce króla, a następnie do Jana Zamoyskiego (zapewne jako dzierżawa). Po kilku latach król darował ją Stanisławowi Trojanowi. Wkrótce Michalów trafił w ręce Łaszczów, z których w 1582 roku Marcin i Paweł, synowie Stanisława Łaszcza z Tuczap sprzedali wieś Wożuczyńskiemu.

Przez krótki okres istniała w Michalowie parafia unicka, a więc także i cerkiew. Powstała prawdopodobnie w 2 poł. XVII wieku i była notowana w wizytacjach biskupa Lewickiego z lat 1711-1730. Przestała istnieć przed 1760 rokiem.

Nie wiadomo kiedy Michalów trafił do majątku rachańskiego. Prawdopodobnie stało się to w XVII wieku za sprawą Centerów, po którym dobra przejął Michał Czarnkowski. W 1 poł. XVIII wieku dobra Rachanie, w skład których wchodził Michalów, stały się własnością Adama Rostkowskiego, starosty tyszowieckiego, żonatego z Anną z Bełżeckich, 1-voto Puzyniną. W 1745 roku dokonali zapisu wzajemnego dożywocia na dobrach Rachanie, Michalów, Muratyn, Pukarzów i Kmiczyn. Adam Rostkowski zmarł w 1769 roku, a Rachanie wraz z Michalowem przeszły zapewne na jego syna Jana, ożenionego z pasierbicą ojca Puzynianką. Jan Rostkowski umarł w roku 1776, a dobra Rachanie trafiły wkrótce w ręce Ignacego Centera, wojewody bełskiego, który w roku 1784 odsprzedał je za sumę 605 800 złp Katarzynie z Karasickich Rzeczyckiej, żonie Andrzeja Rzeczyckiego herbu Janina. 

Katarzyna Rzeczycka zmarła w 1820 roku, a jej mąż w roku 1823. Majątek dziedziczyła po nich córka – Marianna (zm. 1855), zamężna     1-voto za Franciszkiem Kickim, 2-voto za Edwardem hr. Fredrą (1803- 1878), który był dziedzicem sąsiednich Grodysławic. W 1814 roku wieś należała do hrabiego Franciszka Kickiego.

Z pierwszego małżeństwa Marianna miała córkę Ernestyę, z drugiego zaś córkę Zofię, żonę Tadeusza Karnickiego oraz syna Edwarda Ksawerego (ur. W 1829r.), zmarłego bezżennie. Edward Ksawery Rzeczyński sprzedał  (jak przypuszcza R. Aftanazy) lub w wyniku podziałów rodzinnych (co jest chyba bardziej prawdopodobne) przekazał Rachanie wraz z Michalowem swojej przyrodniej siostrze Ernestynie z Rzeczyńskich Starzeńskiej, która była żoną hrabiego Józefa Starzeńskiego. 

Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Rachanie. Liczyła wówczas 42 domy i 253 mieszkańców. W 1845 roku Michalów należał do gminy Rachanie. Istniała tu karczma, która uzyskała patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. W 1866 roku dobra Rachanie składały się z folwarków Michalów i Rachanie o łącznej powierzchni 2339 mórg, w tym gruntów ornych i ogrodów 849 mórg, łąk 228 mórg, pastwisk 29 mórg. Lasu 1140 mórg i 93 morgi nieużytków. Pod koniec XIX wieku wieś liczyła 51 domów i 461 mieszkańców, w tym 215 unitów i 7 żydów. Włościanie posiadali 681 mórg gruntów ornych  i 66 mórg lasu, natomiast tutejszy folwark należący do hrabiny Starzyńskiej liczył 1087 mórg ziemi ornej i 917 mórg lasu.

Pod koniec XIX wieku Michalów trafił w ręce Wyżgów i w 1904 roku należał do Józefa Wyżgi. Na gruntach Michalowa powstała w latach 1912-1913 cukrownia „Wożuczyn” .

Według spisu z 1921 roku wieś liczyła 81 domów i 575 mieszkańców, w tym 184 Ukraińców i 18 Żydów. W 1927 roku Michalów niemal doszczętnie spłonął, jednak wkrótce został odbudowany. W 1929 roku Józef Wydżga posiadał we wsi 224 ha ziemi, a dalszych 312 ha dzierżawił Jan Szanecki.

Sławni ludzie z Michalowa

Stanisław Swatowski

Stanisław Swatowski urodził się 25 marca 1934 roku w Michalowie gmina Rachanie, gdzie ukończył szkołę podstawową. W latach pięćdziesiątych uczęszczał do szkoły średniej w Hrubieszowie i Raciborzu, gdzie rozpoczął swoją karierę sportową. Był zawodnikiem klubu sportowego „Włókniarz‘’, a następnie CWKS „Legia” Warszawa. Był czternastokrotnym Mistrzem Polski na 400m i 4x400m. Czterokrotnie reprezentował Polskę w:
1958 roku Mistrzostwa Europy – 4 miejsce na 400m i 6 miejsce na 4x400m.
1960 roku Letnie Igrzyska Olimpijskie w Rzymie.
1964 roku Letnie Igrzyska Olimpijskie w Tokio.

Był jedynym z pierwszych zawodników, który zapoczątkował erę polskich 400-tu metrowców.

Mając 15 lat do Hrubieszowa przybył z Michalowa k/Wożuczyna we wrześniu 1949 r. w celu nabycia wiedzy i solidnego fachu, po trzech latach w 1952 r. został absolwentem Szkoły Mechanicznej w Hrubieszowie. W tej szkole pod okiem nauczyciela wychowania fizycznego Włodzimierza Charkowskiego podnosił swoje również umiejętności sportowe, rywalizował na zawodach powiatowych. Lecz w 1957 r. reprezentował już CWKS Warszawę, (czyli obecnie Legię). Kapitan reprezentacji Polski oraz drużyny LA Legia Warszawa.

W roku 1957 reprezentował Polskę w pięciu meczach międzypaństwowych:

Polska – CSR w Krakowie

I – 400 m – 47,2

I – 200 m – 21,5

I – 4 x 400 m

Polska – Węgry w Budapeszcie

I – 200 m – 21,3

I – 4 x 400 m

Polska – NRF w Stuttgarcie

I – 400 m – 47,5,

III – 200 m – 21,8

II – 4 x 400 m

Polska – Wielka Brytania w Warszawie

I – 400 m – 47,0

II – 200 m – 21,7

Polska – NRD w Chorzowie

II – 200 m – 21,7

I – 4 x 100 m

I – 4 x 400 m

A więc odniósł 9 zwycięstw,

a szczególnie one były imponujące dla kibiców, kiedy w sztafecie 4 x 400 m niwelował spore straty, wyprzedzając rywala na tzw. kratach (5m do mety) i metę przekraczał jako pierwszy, dodatkowo przynosząc zwycięstwo Polsce w generalnej punktacji meczu!!!

Pięciokrotnie ustanawiał Rekordy Polski w 1957r.

(wszystkie rekordy na bieżni żużlowej)

400m – 46,8 Legia Warszawa 08 06 1957 Warszawa

400 m – 46,8 Legia Warszawa 31 07 1957 Kolonia

200 m – (wyr.) 21,2 Legia Warszawa 09 06 1957 Warszawa

4 x 400 m – 3:10,7 Reprezentacja Polski 30 06 1957 Kraków
Mach – Proske – Makomaski – Swatowski

4 x 400 m- 3:08,7 Reprezentacja Polski 07 09 1957 Warszawa
Mach – Kaźmierski – Proske – Makomaski

Trzykrotny Mistrz Polski w roku 1957 w Poznaniu

– 400 m – 47,8

– 4x100m – 42,5

– 4x400m – 3:21,2

W 1957 r.

Stanisław Swatowski po pokonaniu m.in. wicemistrza olimpijskiego Niemca Haasa oraz Anglika, późniejszego Wicemistrza Europy Johna Salisbury, uważany był za najlepszego czterystumetrowca Europy!!!, a w rankingu najlepszych w świecie był 6.                      (4 Amerykanów i M. Spence z Płd. Afryki).

W Hrubieszowie mieszkał na stancji przy ul. Partyzantów 52 u p. Sabiny Pachockiej (w latach 1949 – 1952; 3 lata, niestety, budynku już nie ma).

NAUKA W HRUBIESZOWIE:

lata 1949/50 uczeń Państwowego Gimnazjum Mechanicznego w Hrubieszowie, które mieściło się przy ul. Partyzantów (koło mostu „Chełmskiego” na Huczwie, budynki zostały wyburzone).

– Klasa I A; wychowawca i nauczyciel wychowania fizycznego Włodzimierz Charkowski – na koniec roku szkolnego: 8 piątek, 5 czwórek, sprawowanie i wf 5, (szóstek wówczas nie było); dyrektorem szkoły był Adam Dubik.

– 1950/51 Państwowe Liceum Mechaniczne I stopnia, wydział samochodowy, klasa 2 A wychowawca Henryk Krzyszczuk, nl wf W. Charkowski.

– 1951/52 klasa III A wychowawca Franciszek Ozimek, nl wf W. Charkowski;

W Hrubieszowie:

startował w reprezentacji szkoły w biegach przełajowych i innych konkurencjach la na stadionie w latach 1950-1952 z różnym skutkiem, m.in. był Mistrzem Powiatu. W 1951 r. uzyskał na 800 m  -2:27,2 min i na 1500 m-5:38,0 min, grał dobrze w piłkę nożną i tenisa stołowego.

Zmarł – W nocy z 17 na 18 lutego 2008 r., w wieku 73 lat.

Marian Wojtas

Marian Wojtas ps. Karp (ur. 21 listopada 1925 w Michalowie) – żołnierz Batalionów Chłopskich, działacz społeczny.

Życiorys

Urodził się jako syn Józefa i Teofili w Michalowie i tam początkowo mieszkał. Przed wybuchem II wojny światowej uzyskał wykształcenie podstawowe i pracował jako robotnik.

Po kampanii wrześniowej zbierał broń i amunicję z pobojowisk. W 1942 wstąpił do Batalionów Chłopskich. Był łącznikiem i kolporterem prasy podziemnej. W 1943 wszedł w skład 1 kompanii PKB na terenie powiatu tomaszowskiego, która była dowodzona przez Franciszka Pomykało. Brał udział w akcjach bojowych przeciwko Niemcom i nacjonalistom ukraińskim – m.in. na cukrownię w Wożuczynie. Został awansowany do stopnia sierżanta.

Po zajęciu Lubelszczyzny przez Armię Czerwoną z polecenia komendanta Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa pracował na posterunku MO w Rachaniach do 14 sierpnia 1944. Później podjął przerwaną naukę i ukończył szkołę średnią w Tomaszowie Lubelskim (1947) i studia wyższe na KUL (1951). Aktywnie działał w ZMW „Wici” i ZMP. Współorganizował ZMW „Wici” na terenie województwa lubelskiego i wchodził w skład prezydium Zarządu Wojewódzkiego tej organizacji. W późniejszych latach pracował m.in. jako naczelny dyrektor Zjednoczenia Budownictwa Rolniczego w Lublinie. Aktywnie uczestniczy w pracach Stowarzyszenia byłych Żołnierzy Batalionów Chłopskich. Zainicjował prace nad powstaniem, wydanego w latach 1998-2009, pięciotomowego Słownika biograficznego żołnierzy Batalionów Chłopskich, którego był redaktorem.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Krzyż Batalionów Chłopskich

Krzyż Partyzancki

Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

Odznaka Zasłużony dla Miasta Lublina